Eğitimli insan gücü ve düşük maliyetleriyle ön plana çıkan Sırbistan, Türk yatırımcıların gözdesi olmaya devam ediyor. Bu ülkenin Avrupa Birliği ülkelerine olan yakınlığı sayesinde Avrupa pazarına ulaşmak hedefleri arasında. Türk şirketlerinin Avrupa pazarını kaybetmemeleri için Sırbistan’a yatırım yapmaları gerektiğini düşünüyorum.

İlki 2010 yılında Sırbistan’a yatırım kararı alan Türk şirketlerinin sayısı 2017 yılına gelindiğinde bir hayli artmış durumda. 2015 yılında Türk firma sayısı 136 iken, bu rakam 2017 yılında 454’e yükselmiştir. Artış %234 olarak gerçekleşmiştir. İki yıllık bir süre içinde Sırbistan’a yatırım yapan Türk şirket sayısı 3’e katlanmıştır. 2007 yılında iki ülke arasındaki ekonomik ilişkiler sıfır denecek kadar az iken, 10 yıl sonra gelinen nokta çok umut vericidir.

2017 yılı itibari ile Türk işadamlarının kurdukları fabrikalarda çalışan işçi sayısı 6 bini geçmiştir. Tesis sayısını ve üretim tesislerini hızla artıran Türk firmaları binlerce kişiye de istihdam sağlamıştır. Tekstil, hazır giyim ve inşaat gibi alanlarda faaliyet gösteren firmalar ülke ekonomisine de ciddi faydalar sağlamışlardır. İşsizlik oranları Avrupa’nın ortalamasının üstünde olan Sırbistan, son 10 yılda bu seviyeyi büyük oranda düşürmüştür. Bu sayı her geçen sene azalıyor ve bunda Türk firmalarının da katkısı çok büyüktür.

Türk firmalarının Sırbistan’a yatırım yapmayı tercih etmelerinden sonra Sırbistan’a yapılan ihracat da sürekli artmıştır. Türkiye’nin bu ülkeye ihracatı, ithalatından hala daha yüksektir. Türk şirketlerinin Sırbistan’daki yatırımları her geçen gün artarak devam ediyor. 2007 yılında Türk Hava Yolları’nın Belgrad’a ilk seferini başlatmasından beri Sırbistan, Türk yatırımcıları çekmek için ciddi çaba sarf etmiştir. 10 yılda bu kadar mesafe almaları da bu çabaların ürünüdür.

Sırbistan’a yakın olan Bosna, Bulgaristan, Romanya gibi farklı ülkelerin olması ve Avrupa pazarına yakın olması Türk girişimcilerin ilgisini artırmıştır. Osmanlı Devleti’nin uzun yıllar bu topraklarda hüküm sürmesi ve bu coğrafyadaki mantalitenin benzer olması da yatırımların bu ülkeye yapılmasında etkili olmuştur. Ortak bir geçmişe sahip oluşumuzda büyük bir avantajdır.

Türk Tekstilcilerinin Sırbistan Yatırımları

Sırbistan’daki Türk firmalarının mağazalarını dolaştığınızda ve tekstil alanında yaptıkları yatırımları gördüğünüzde tekstilcilerin yeni üretim üssü olduğunu göreceksiniz. LC Waikiki ve Tudors bunlardan sadece bazıları. Sırbistan’daki en büyük mağazalarının ve en fazla şube açan firmaların Türk olduğunu her geçen gün daha iyi görebiliyoruz. Son yıllarda Türk firmalarının sayısı ve yatırımları her sektörde artarak yükseliyor.

Tekstile büyük ilgilerinin olduğunu duyan bir çok Türk şirketi bu ülkeye yatırımlar yaptılar. 2010 yılında yatırım kararı alan Jeanci firmasının bugün binden fazla kişiye istihdam sağlıyor. Sırbistan’dan İtalya ve diğer Avrupa ülkelerine ihracat gerçekleştiriyor. Türkiye merkezli bir çok firma üretim tesisleri açtı. Aster Tekstil de Niş şehrinde 10 milyon Euro değerinde bir yatırıma imza attı. Kısa sürede iki bin kişiye istihdam yaratacak bir kapasiteye ulaşmak istiyorlar. Tibet Moda da Sırbistan’da yatırım kararı alan bir başka Türk şirketi. Çuprija şehrindeki fabrikada yaklaşık bin çalışanı bulunuyor.

Türk girişimcileri Sırbistan’da en çok tekstil, inşaat ve otomotiv yan sanayiye yatırım yapıyor. Bu tür yatırımlar Türk şirketlerine büyük faydalar getiriyor. Eski Yugoslavya’da tekstil sektörü önemli bir sektör olduğundan, hem ucuz iş gücü hem de kalifiye işçi bulmak kolay oluyor. Bu fırsatları gören bir çok Türk tekstil firması Sırbistan’a büyük yatırımlar yapıyorlar.

Tekstil ve hazır giyimde dünyanın en büyük 5 üreticisi arasına girme hedefiyle çalışmalarına hız veren Taypa, Sırbistan yatırımı için imzaları attı. Sırbistan Ekonomi Bakanı Goran Knezevic ve Tay Group Yönetim Kurulu Başkanı Mesut Toprak arasında imzalanan İyi Niyet Anlaşması’na göre Taypa, Sırbistan’ın Kraljevo şehrinde kuracağı hazır giyim ve konfeksiyon fabrikasına 5 yılda 35 milyon euroluk yatırım yapacak. Tesiste yaklaşık 2.500 kişiye istihdam imkanı sağlanacak

Tay Group, küresel büyüme vizyonu çerçevesinde yurt içinde devam eden yatırımlarının yanında yurt dışında da yatırımlarını hız kesmeden sürdürüyor.

Mısır’da yaklaşık 2.500 kişiyle üretim yapan, Cezayir’de de Tayal SPA isimli firmayla gelecek yıl içinde üretime geçmeye hazırlanan Tay Group şirketlerinden Taypa, Sırbistan’da yapmayı planladığı yeni tekstil yatırımı için imzaları attı.

Konuya ilişkin İyi Niyet Anlaşması (Memorandum of Understanding), Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Sırbistan ziyareti kapsamında, iki ülkenin Cumhurbaşkanlarının huzurunda, Sırbistan Ekonomi Bakanı Goran Knezevic ile Tay Group Yönetim Kurulu Başkanı Mesut Toprak arasında imzalandı.

10 Ekim 2017 Salı günü, Sırbistan’ın başkenti Belgrad’da imzalanan anlaşma uyarınca Taypa, Kraljevo şehrinde kurulması planlanan hazır giyim ve konfeksiyon fabrikası için önümüzdeki 5 yılda toplam 35 milyon euroluk bir yatırım yapacak. Tesiste toplam 2.500 kişinin istihdam edilmesi planlanıyor.

Taypa’nın yeni yatırımının adresi olacak Kraljevo, Belgrad’ın yaklaşık 160 kilometre güneyinde yer alırken, uluslararası ulaşım ağlarına olan yakınlığıyla öne çıkıyor.

Tay Group Yönetim Kurulu Başkanı Mesut Toprak, geçtiğimiz Temmuz ayında İstanbul’da düzenlenen Dünya Petrol Kongresi için Türkiye’de bulunan Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic ile bir araya gelmiş, görüşmede Sırbistan’daki yatırım fırsatları masaya yatırılmıştı.

Bugün yurt içinde 4 ayrı lokasyonda, toplam 70 bin metrekarelik kapalı alanda üretim yapan Taypa, 3.000 kişiye istihdam sağlarken 50 ülkeye ihracat gerçekleştiriyor. 2016 yılını 95 milyon euroluk ciro ve 81 milyon euroluk ihracat ile kapatan şirket, Levi’s, Tommy Hilfiger, Uniqlo, Calvin Klein, Inditex, Massimo Dutti ve Dockers gibi dünyaca ünlü markalara da ürün ihraç ediyor.

Türkiye iş dünyası, son yıllarda Doğu Avrupa ülkelerindeki varlığını giderek artırıyor. Türkiye’nin önde gelen pek çok şirketinin bölgede doğrudan yatırımları bulunuyor. Örneğin Doğuş Holding Hırvatistan’da üç marina işletirken, Romanya’nın ilk AVM’sini kuran Fiba Holding’in ülkedeki doğrudan yatırımları 400 milyon Euro’yu geçiyor. Hayat Kimya’nın Bosna Hersek’teki kağıt fabrikası Balkanlar’daki en büyük kağıt üretim tesislerinden biri haline geldi. Şişecam da Bulgaristan’daki 5 fabrikası ile ülkedeki en büyük yabancı yatırımcı konumunda.

Doğu Avrupa şirketlerin gözdesi oldu

Yakın gelecekte Türk yatırımcıların yeni gözdesinin Doğu Avrupa’nın yükselen ekonomisi olan Sırbistan olması bekleniyor. Çünkü Sırbistan, imzaladığı ticaret anlaşmaları ile yaklaşık 1 milyar nüfuslu bir pazara açılmayı mümkün kılıyor. Bu nedenle Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kalabalık bir işadamı heyeti ile gerçekleştireceği Sırbistan ziyareti, Türkiye’nin Avrupa ile ekonomik ilişkileri açısından da önem taşıyor.

Hem AB pazarına açılan en yakın kapı olan hem de ABD ile Tercihli Ticaret Anlaşması bulunan Sırbistan, aynı zamanda Rusya ile de serbest ticaret anlaşması olan dünyadaki tek ülke konumunda. 2012’de başlayan AB’ye tam üyelik müzakerelerine devam eden Sırbistan, Dünya Bankası tarafından yayınlanan “İş Yapma Kolaylığı” listesinde 2016’da 32 sıra birden atlayıp 58’inciliğe yükseldi. Sırbistan, Financial Times’ın her yıl düzenli olarak yayınladığı “FDIntellegence” raporuna göre ise 2017’de Singapur’u geride bırakarak doğrudan yabancı yatırıma en elverişli ülke seçildi.

“2018’de Türk yatırımları artacak”

Sırbistan’ın Türkiye ile de 2009’da dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül döneminde imzalanan bir serbest ticaret anlaşması bulunuyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ziyareti kapsamında bu anlaşmanın da güncellenmesi ve genişletilmesi bekleniyor. Son birkaç yılda bir Türk tekstil firması ülkede 10 milyon Euro yatırımla 4 fabrika açarken AB odaklı üretim yapan irili ufaklı pek çok otomotiv yan sanayi firması da Sırbistan’da üretimin yollarını araştırıyor. Ülkedeki potansiyeli gören kamu bankası Halkbank’ın 2015’te faaliyete geçtiği Sırbistan’da 2 yıl içinde 30 şubeye ulaşması da Türk şirketlerin bölgeye ilgisinin en büyük göstergesi.

2010’da Sırbistan’da tek bir Türk yatırımı olmamasına karşın, bugün sadece tekstil alanındaki yatırımların 2017 sonunda 10’a ulaşacağını dile getiren Türkiye-Sırbistan İş Konseyi Başkanı Aleksandar Medjedovic, “Ayrıca otomotiv sektöründen de ciddi yatırım talebi var. 2018’de beyaz eşya, elektrikli parça ve kimyasal ürünler gibi daha fazla sanayi sektöründen Türk yatırımlarının olacağından eminiz” diye konuşuyor. Medjedovic, Sırbistan’ın merkezi konumunun başta Almanya olmak üzere Orta ve Doğu Avrupa piyasalarına mal satmayı çok kolaylaştırdığını, bunun da Türk şirketlerin yatırım iştahını kabarttığını kaydediyor.

Türkiye-Sırbistan Ticaret Rakamları (Ekonomi Bakanlığı-2016)

Toplam dış ticaret hacmi:  870 milyon ABD Doları

Türkiye’den Sırbistan’a yapılan ihracat:  582 milyon ABD Doları

Başlıca ihracat kalemleri: Örme mensucat, otomobil ve motorlu taşıtlar, karayolu taşıtları için aksam ve parçaları, turunçgiller, kağıt ve karton torba.

Türkiye’nin Sırbistan’dan  yaptığı  ithalat: 288 milyon ABD Doları

Başlıca ithalat kalemleri:Ham bakır, kauçuktan yeni dış lastik, demir-çelik yassı mamülü, otomobil ve motorlu taşıt, sıvılar için pompa.

Dış ticaret dengesi 293 milyon ABD Doları

Sırbistan dışarıdan gelecek kaynakların ülke için kullanımını etkin bir sekilde idare edebilmek için akıllıca planlama yapmıştır. Dışarıdan gelecek kaynaklar  AB den gelmekte olan büyük ve blok yardımlar ve yabancı yatırımcıların düşündükleri yatırımlar için getirecekleri sermaye bedeli olarak başlıca ikiye ayrılır.

Sırbistan ; AB’den alınan yardımların kullanım önceliği yol, alt yapı ve eğitim ve hastane binaları gibi kamu ihtiyacına cevap verecek alanlarda kullanılıyor. Yabancı girişimcilerden gelecek yatırımları da istihdam sağlayacak alanlara yönlendirmeyi ve kullanmayı tercih etmiş durumda. Bu sebep ile hem ülke içi tüt4yici ihtiyacı için hem de istihdamı arttırmak için  tekstil, otomotiv yan sanayi, inşaat, makine ve ekipmanları gibi sektörlerde Sırbistan’ın yabancı yatırıma ihtiyacı vardır.

Sırbistan’da yatırım yapmak isteyen girişimciler için öncelikli nokta  yatırım yapmak istedikleri alanlarda kendi imkanlarının yanısıra devletten alacakları teşvikler ile bu yatırım rüzgarını ne derece kendi gemilerine yönlendirebileceklerini  iyi hesaplayıp, doğru belirlemektir.

Sırbistan’da yatırım yapmak için bir çok neden var; bunlardan başlıcaları ise şunlardır.

  • Avrupa Birliğine yakın olması ve Avrupa’ya açılan bir kapı olması
  • Balkan ülkeleri içinde 3’ü en büyük nüfusa sahip olması
  • Sırbistan’ın yüksek iç pazar potansiyeli
  • Sırbistan’da üretilen ürünlerin 1 milyarlık nüfusa sahip olan çok geniş bir pazara gümrüksüz ihracat yapılabilmesi
  • Hükümetin yabancılara sunduğu teşviklerin çok cazip olması
  • Vergi muafiyetleri
  • Düşük yatırım maliyetleri
  • Ucuz ve kalifiye iş gücünün olması